Halbuki bütün yarattıkları O'nu biliyor, tanıyor ve Yaratan'ını tespih ediyor.
"Yedi gök ve yer, bir de bunların içinde bulunanlar Allah'ı tespih ve tenzih ederler. Hiçbir şey yoktur ki, O'nu hamd ile tespih etmesin. Fakat siz onların tespihlerini anlamazsınız. O halim olandır, çok bağışlayandır." (İsrâ: 44)
Bu Âyet-i kerime'den de anlaşılıyor ki yerde olsun, gökte olsun, Arşurahman'da olsun, yarattığı her şey O'nu tespih ediyor.
Varlıklar, akıl sahibi olanlar ve akıldan mahrum olanlar olmak üzere ikiye ayrılır. Akıl taşıyan varlıklar söz ve dil ile, akıldan mahrum bulunan şeyler de rivayete nazaran yalnız hâl lisanıyla Hakk Teâlâ Hazretleri'nin vahdâniyet ve samedâniyetini, her türlü kusur ve noksandan münezzeh oluşunu ikrar ve itiraf etmektedir.
Zira yoktan meydana gelen bir âlemin mâhir bir sanatkâra ve büyük bir yaratıcıya, vahdâniyet ve samedâniyet gibi kemâl sıfatlarını kendinde toplamış ibâdet ve tâzime lâyık bir zâta her cihetten ihtiyacı kati delillerle sâbit ve apaşikârdır.
"Yerde ve gökte eğer Allah'tan başka ilâh bulunmuş olsaydı, ikisi de bozulup giderdi." (Enbiyâ: 22)
Yani Allah-u Teâlâ "Ehad" olduğunu birçok Âyet-i kerime'si ile bize bildiriyor ve duyuruyor.
Âyet-i kerime'de şöyle buyurulmaktadır:
"Göklerde ve yerde olanların hepsi; mülkün sahibi, mukaddes, aziz, hakim olan Allah'ı tespih ederler." (Cum'a: 1)
Bütün varlıklar O'nu bilip tespih ederken nankör insan O'nu bilemedi, bulamadı ve bir de apaçık hasım kesildi.
Halbuki sen Allah ile kâimsin ve fakat hâlâ bunun böyle olduğunu idrak edemiyorsun. Ne zaman idrak edeceksin? Kuvvet ve kudret sahibi varlığını senden çekince mi anlayacaksın?
Her zerrede ulûhiyet sırları mevcuttur. O herşeyi çepeçevre kuşatmıştır. Herşey herşeyi kuşatmıştır, O ise herşeyi kuşatmıştır.
"Allah her şeyi çepeçevre kuşatandır." (Nisâ: 126)
Allah-u Teâlâ her şeyi çepeçevre kuşattığından dolayı nereye baksan yalnız O'nu göreceksin.
